|
|
|
|
|
|
Запавет Францішка Багушэвіча
Ён пакінуў нам у спадчыну дзве кніжкі вершаў — "Дудку беларускую" і "Смык беларускі", не жменьку нават, а ўсяго некалькі апавяданняў. Астатняе — не захавалася. Як бы збоку гледзячы на сябе, на сваю творчасць, пісаў:
Каму дудка паслушна
Ды іграе спеўна,
Той душа дабрадушна
I шчырая, пэўна.
Мацей Бурачок. Сымон Рэўка з-пад Барысава. Так сціпла падпісваў свае кніжкі Францішак Багушэвіч. I каб падкрэсліць еднасць з народам. I каб не прыцягваць асаблівай увагі высокіх улад. Толькі за тое, што пісаў на беларускай мове, маглі пасадзіць у турму.
Яшчэ адна прычына вымушала хавацца за псеўданімамі: Багушэвіч быў сярод паўстанцаў Кастуся Каліноўскага. Паранены, ледзьве не трапіў у рукі царскіх карнікаў. Падабралі і выхадзілі яго сяляне, за волю і лепшую долю якіх змагаўся ён у лясным войску.
Нарадзіўся Францішак Казіміравіч Багушэвіч у 1840 годзе на Віленшчыне, у фальварку Свіраны. Скончыў юрыдычны ліцэй, працаваў судовым следчым і адвакатам. I тут, у судзе, абараняў найперш інтарэсы сялян і гарадской беднаты. Пра гэту яго спагаду да простых людзей добра сказаў паэт Рыгор Семашкевіч: "На ўсю Беларусь мільён пракурораў — і толькі адзін, толькі ён адвакат".
Хто толькі не здзекаваўся з беднага мужыка?! Паны, суддзі, ураднікі, пісарчукі... Багушэвіч бачыў гэта, і рукі, якія некалі трымалі зброю, узялі пяро і паперу. Каб яшчэ і так, у паэтычных радках, абараніць чалавечую годнасць мужыка. "Не чурайся мяне, панічок, што далонь пакрываюць мазолі: мазоль — працавітых значок, не заразіць цябе ён ніколі". Спачуваючы мужыку, паэт дасціпна высмейвае тых, хто жорстка крыўдзіць, абірае людзей да ніткі.
Час і жыццё не спрыялі творцам, якія пісалі на беларускай мове. У прадмовах да кніжак праявіўся яшчэ адзін клопат Багушэвіча – трывога за лёс роднага слова. "Братцы мілыя, дзеці Зямлі-Маткі маёй! — звяртаецца ён да чытачоў. — Вам ахвяруючы працу сваю, мушу з вамі пагаварыць трохі аб нашай долі-нядолі, аб нашай бацькавай спрадвечнай мове... Яно добра, а нават і трэба знаць суседскую мову, але найперш трэба знаць сваю". У тым, што беларуская мова стала нарэшце мовай дзяржаўнай у нашай рэспубліцы, ёсць і ўклад Францішка Багушэвіча, слаўнага нашчадка Скарыны.
Даўно, яшчэ ў канцы мінулага стагоддзя, паэт пісаў:
Эх, скручу я дудку!
Такое зайграю,
Што ўсім будзе чутка
Ад краю да краю!
Ні час, ні грымоты рэвалюцый і войнаў не заглушылі звонкай песні дудара, яна дайшла да нас, як і запавет самога аўтара: "Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмерлі!"
Слова-зерне
Пятрусь Макаль
Каб замкнуць пагарджанаму люду раты,
У турэмшчыкаў рук не хапала.
Сумным плачам жалейкі прарэзаўся ты,
Боль народа - Купала.
Песня тая, што спела пакутна ў душы,
Думнай долі сваёй не праспала.
Пракаціўся, як гром перановы ў цішы,
Крык народа - Купала.
Свет пытаў у здзіўленні:
- А хто там ідзе?
З воч заслона туману апала.
Вырастоў упярэймы спрадвечназ бядзе
Меч народа - Купала.
Каб заўжды ты ўпрагожваў сабою Зямлю,
Каб віхура цябе не шчапала,
Я любоўю сыноўняй цябе атулю,
Сад народа - Купала.
Сёння зноў на вялікай штодзённая сяўбе
Слова-зерне, што ў сярцы запала.
Мы нясём пакаленням наступным цябе,
Скарб народа - Купала.
|
|
|
|
|
